Gelişim Kuramları

Bilişsel gelişim ; bilme,tanıma,anlama,kavrama,düşünme,akıl yürütme,problem çözme gibi zihinsel eylemlerde gelişimsel süreç içinde meydana gelen değişim ve gelişimi ifade eder.

    Bilişsel gelişimin üzerinde durduğu ilk kavram zekadır.

        Zihinsel Gelişim Kuramı (J.Piaget)

•Piaget zekayı çeyreye uyum
yapabilme ve çevreyle başa çıkabilme yeteneği olarak tarif etmiştir.Piaget öğrenmeyi bilişsel yapılardaki değişimle açıklamıştır.

    A) Şema zihnimizde oluşturduğumuz bilişsel dosyalardır.Şemalar içlerinde her türlü bilişsel(renk şeması),duygusal(inanç şeması),davranışsal(araba kullanma şeması) bilgiyi barındırmaktadır.

    B)Bilgiler çevreye uyum sağlamanızı ve davranışlarımızı gerçekleştirmemizi sağlamaktadır.

C) Piaget insanların doğuştan üç temel bilişsel şema ile dünyaya geldiklerini ifade eder.Bunlar ;

  - Emme,yakalama-kavrama,ağlama şemalarıdır.Bu üç şema bebeğin dünyaya uyum sağlayarak hayatına devam etmesine yetmektedir.

        
AHLAK GELİŞİMİ

    Ahlak gelişimi çocukların sosyalleşme sürecinde iyi-kötü,doğru-yanlış kavramları konusunda bir bilinç geliştirmesiyle ilgilidir.

    Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Kuramı

  
  A) Gelenek Öncesi Düzey

    1. Evre : itaat ve ceza

      Bu evrede kural ve otoriteyi körü körüne bağlılık doğru olarak kabul edilir.Ceza verilen davranış suç,ödül getiren davranış iyidir.

    2. Evre : Araçsal amaç

       Bu evrede karşılıklı alışveriş söz konusudur.Karşılığının ne olduğuna bakılmaktadır.Önemli olan kişilerin çıkarıdır.Genelde ben merkezci bir görüş hakimdir.Bu evrede adil olan şey,kişisel ihtiyaçların doyurulması için eşit bir değiş tokuştur.

    B) GELENEKSEL DÜZEY

   3. Evre : Kişiler Arası Uyum

       Bu dönemde önemli olan çocuğun arkadaşları tarafından kabul görmesidir.Bu yüzden çocuklar bu evrede etrafındaki insanların beklentilerine göre hareket ederler.Başkaları tarafından kabul görme ve onaylanma önemlidir.

     4. Evre : Kanun ve Düzen Uyumu

        Bu evrede bireyin kanunlara uyması gerekir.Bunun nedeni kanunlara uymanın toplum düzenini koruduğu düşüncesidir.

 
  C) GELENEK SONRASI DÜZEY

     5. Evre : Sosyal sözleşme

         Kanunlar toplumun yararına olmalıdır.Bireyler tercih yapma hakkına sahiptir.Bu evrede,zamanı geldiğinde yasaların demokratik yollarla değiştirebileceği görüşü hakimdir.

      6. Evre : Evrensel Ahlak İlkeleri

          Bu evrede birey kendi ülkesinin ahlaki ilkelerine göre değilde,evrensel ahlaki ilkelere göre hareket etmektedir.Bu ilkeler genellikle temel insan hak ve özgürlükleri,adalet gibi evrensel değerlerdir.Bu ahlak evresinde çok az sayıda insan vardır.

      KİŞİLİK GELİŞİMİ

    
        Kişilik,diğer gelişim alanlarıyla benzer özellikler göstererek,eş zamanlı olarak gelişir.Kişilik insan davranışının tüm yönlerini kapsar.Kişilik,bireyin doğuştan sahip olduğu ve sonradan kazandığı,onu diğer bireylerden ayıran farklı kılan duygu,düşünce,tutum ve davranışlarla,bireye özgü özelliklerin tümüdür.Kişiliğin gelişimiyle ilgili iki önemli kuram bulunmaktadır.Bunlar Sigmung Freud’un psiko-seksüel kuramı ve Erik Erikson’un psiko-sosyal gelişim kuramlarıdır.

 
PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM KURAMI (Freud)

•İlk 6 yaşın kişilik gelişiminde önemi büyüktür.Freud kuramında cinsel gelişimin kişiliğin gelişimindeki önemini vurgulamaktadır.

•Psiko-seksüel gelişim kuramına göre,kişiliğin normal gelişimi için her dönemde bireyin temel gereksinimlerinin doyurulması gerekmektedir.Eğer temel gereksinimler karşılanmazsa kişilik gelişimi bundan olumsuz etkilemektedir.

        PSİKO-SOSYAL GELİŞİM(ERİK ERİKSON)

Erikson’a göre insan hayatı sekiz döneme ayrılmaktadır.Bunlar ;

Temel Güven Duygusuna Karşı Güvensizlik(0-1)

     Bu dönemde bebekler kendilerine,anne-babalarına ve çevrelerine karşı temel güven ya da güvensizlik duygularını geliştirir.

Özerkliğe Karşı Şüphe ve Utanç (1-3)

     Bu dönemde,çocuk kendini ve çevresini keşfetmeye başlar.Kendini kanıtlamak için girişimlerde bulunur.

Gişimciliğe Karşı Suçluluk Duygusu (3-6)

     Bu dönemde çocuk kendi cinsiyetini keşfeder ve aynı zamanda cinsellik ile ilgili ebeveynlerine sorular sorar.

Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu (6-12)

     Bu aşamada çocuğun temel amacı,yetişkinlerden taktir toplamaktır.Dolayısıyla,hem okulda hem de okul dışında bütün etkinliklerde başarılı olmak için büyük çaba göstermektedir.

Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası (12-18)

     Bu dönemde bireyselleşme ön plandadır.Çocukluktan ergenlik dönemine geçildiği için çocuk rolleri yetişkin rollerine dönüşmeye başlar.Bu yüzden birey,hem fizyolojik hem de psikolojik büyük bir değişim içerisindedir.

Yakınlığa Karşılık Yalnızlık (18-35)

    Kişi bu dönemde evinde eşiyle,iş yerinde meslektaşları ve mesai arkadaşlarıyla yakınlık ve sevgi ilişkileri kurmaya çalışır.Eğer bu konuda başarısız olursa,yetişkin yalnızlık ve yalıtılmışlık duyguları yaşar ve dolayısıyla mutsuz bir hayat sürdürür.

Üretkenliğe Karşılık Durgunluk (35-60)

    Orta yaşları kapsayan bu dönem,bireyin verimli olduğu dönemdir.Üretkenlik,bireyin bireysel ihtiyaçları  dışında topluma dönük üretimler yapmasıdır.Başka bir ifadeyle,kendinden sonra gelen kuşağa ve insanlığa faydalı işler yapmaktır.

Benlik Bütünlüğüne Karşılık Umutsuzluk (60 ->)

    Bu aşama,geride kalan yılların bir muhasebe dönemidir.Bu dönemde kişi,geçirdiği yılları gözden geçirme ve değerlendirme gereği duyar.